Inleiding in de wijsgerige ethiek – Deel 1 –

Ook onze politici schermen graag met het woord ‘ethiek’, al klinkt het uit hun mond in de regel als een goedkope verkiezingsslogan. Op de vraag wat het woord ‘ethiek’ dan wel betekent dat CEO’ s van grote bedrijven, bankiers en politici zo gemakkelijk in de mond nemen, volgt meestal een nietszeggend antwoord. In een cursus van een aantal semesters wordt geprobeerd een serieus antwoord op deze vraag te geven en wel door aandacht te vragen voor de belangrijkste richtingen die in de loop van de geschiedenis hun eigen invulling aan de wijsgerige ethiek hebben gegeven. Zo vragen we aandacht voor de klassieke deugdethiek van met name Aristoteles, de plichtsethiek van Immanuel Kant, het utilitarisme van bijvoorbeeld John Stuart Mill en sluiten we de cursus af met de joods-Franse denker Emmanuel Levinas, die de traditie van het westerse denken karakteriseert als een vergetelheid van de ethiek.

Cursusinhoud

Tijdens dit eerste semester staat de deugdenleer van Plato en met name Aristoteles in het brandpunt van onze belangstelling, waarbij we een tweeledig doel nastreven: behalve een eerste kennismaking met de deugdenleer in het werk van de beide klassieke filosofen gaan we ook op zoek naar de vitaliteit van deze leer. Uiteraard laten Plato en Aristoteles zich niet klakkeloos naar onze moderne tijd vertalen, doch niettemin moeten we ons afvragen in hoeverre het Griekse begrip ‘deugd’ (aretê) nog steeds vruchtbaar kan zijn. De gewezen minister-president Jan-Peter Balkenende had tijdens zijn premierschap de mond vol van waarden en normen, doch misschien biedt het deugdbegrip veel concretere aanknopingspunten voor ons handelen. Zo zijn de deugden als ‘goederen van onze ziel’ (Aristoteles) iets wat bij uitstek binnen ons eigen vermogen ligt, terwijl dat zeker niet zomaar het geval is voor de waarden die ons leven dragen. Weliswaar zijn we allemaal dragers van bepaalde waarden, denk bijvoorbeeld aan de christelijke waarden of de waarden van de rechtstaat, doch deze waarden vormen eerder de speelruimte van ons handelen en gaan in die zin aan ons vooraf. Juist op dit ‘voorafgaan’ lijkt in het begrip van waarde het accent te liggen, terwijl het bij de deugd precies gaat om de eigen verantwoordelijkheid, die zelfs de mogelijkheid schept dat een individu zelf aan de wieg kan staan van een nieuwe deugd.

Tijdens deze cursus zullen onder andere de volgende vragen de revue passeren: wat betekent voor Plato en Aristoteles een deugdzaam leven? Aan welke voorwaarden moet zo’n leven voldoen? In hoeverre neemt Aristoteles afstand van zijn leermeester Plato? Wat is voor Aristoteles de hoogste levensvorm?

Voor een uitvoeriger cursusbeschrijving verwijzen we naar de website Fiand.nl

Onderwijsvorm

Hoorcolleges met de mogelijkheid tot het stellen van vragen.

Literatuur

Er worden opzetten en samenvattingen van de colleges aan de cursisten uitgedeeld of gemaild.